“มังกร” เป็นสิ่งมีชีวิตในตำนานที่โด่งดังและปรากฏอยู่ในเรื่องเล่าขาน เทพปกรณัม และวัฒนธรรมของหลายชนชาติทั่วโลก รูปลักษณ์และบทบาทของมังกรนั้นแตกต่างกันไปตามพื้นที่ ตั้งแต่สัตว์เทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่แห่งเอเชียไปจนถึงอสูรร้ายที่ต้องปราบในยุโรป นอกจากนี้ ในโลกแห่งความเป็นจริง ก็มีสัตว์บางชนิดที่มีลักษณะคล้ายคลึงจนถูกเรียกว่า “มังกร” ด้วยเช่นกัน
1. มังกรในตำนานและเทพปกรณัม
มังกรในตำนานมีหลากหลายรูปแบบและหน้าที่ ซึ่งแบ่งตามความเชื่อทางภูมิภาคหลักๆ ได้ดังนี้:
มังกรเอเชีย
ส่วนใหญ่มักเป็นสัญลักษณ์ของความมงคล พลังอำนาจ ความยิ่งใหญ่ และเป็นผู้ควบคุมธาตุน้ำและลม
- มังกรจีน (Lóng – หลง/เล้ง):
- ถือเป็นสัตว์เทพเจ้าสูงสุดในบรรดาสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ทั้งสี่ (มังกร, หงส์, เต่า, กิเลน)
- มีรูปร่างยาวคล้ายงู มีสี่ขา มีหนวด มีเขา
- มีความสามารถในการเหาะเหินเดินอากาศ และนำมาซึ่งฝนและความอุดมสมบูรณ์
- มีลูกมังกรหลายประเภท เช่น เฉาเฟิง (ชอบเสี่ยงผจญภัย มงคล) ปิกัน (ชอบใช้พละกำลัง รักการต่อสู้) ฉีเหวิน (มังกรน้ำ ป้องกันไฟ) เป็นต้น
- มังกรญี่ปุ่น (Ryū – ริว หรือ Tatsu – ทัตสึ):
- ได้รับอิทธิพลจากจีน แต่โดยทั่วไปจะมี สามกรงเล็บ
- เป็นเทพแห่งท้องทะเล เป็นสัญลักษณ์ของความแข็งแกร่งและอำนาจ
- มังกรเกาหลี (Yong – ยง):
- คล้ายมังกรจีน แต่มีแนวคิดเรื่อง “อิมูกิ” (Imugi) ซึ่งเป็นงูขนาดใหญ่ที่ต้องอยู่รอดให้ครบพันปีเพื่อกลายร่างเป็นมังกรเต็มตัว
มังกรยุโรป
มักถูกมองว่าเป็นตัวแทนของความชั่วร้าย ความโลภ และมักเป็นอสูรร้ายที่พ่นไฟได้ อาศัยอยู่ในถ้ำเพื่อเฝ้าสมบัติ
- มังกร (Dragon):
- มีปีกขนาดใหญ่ สามารถพ่นไฟได้ และมีสี่ขา (ในหลายตำนาน)
- มักถูกอัศวินหรือวีรบุรุษปราบเพื่อปกป้องอาณาจักร
- ไวเวิร์น (Wyvern):
- มักมีลักษณะคล้ายมังกร แต่มี ปีกเป็นแขนขาคู่หน้า และมีเพียง ขาคู่หลัง (รวมเป็นสองขา)
- บางตำนานระบุว่าไวเวิร์นไม่สามารถพ่นไฟได้
- เดรก (Drake):
- มีหลายรูปแบบ บ้างก็ไม่มีปีก มีหางยาว และพ่นไฟได้ ถูกเชื่อว่าเป็นผู้เฝ้าคลังสมบัติ
- ไฮดรา (Hydra):
- มังกรในตำนานกรีกที่มีหลายหัว และเมื่อตัดหัวออกไป หัวใหม่จะงอกเพิ่มขึ้นมา มีลมหายใจและพิษร้าย
2. สัตว์มีชีวิตจริงที่ถูกเรียกว่า “มังกร”
ในทางชีววิทยา มีสัตว์เลื้อยคลานหลายชนิดที่มีรูปลักษณ์โดดเด่นคล้ายคลึงกับสัตว์ในตำนาน จนได้รับชื่อสามัญที่มีคำว่า “มังกร” (Dragon) อยู่ด้วย
- มังกรโคโมโด (Komodo Dragon):
- เป็นกิ้งก่าที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก พบได้ที่ประเทศอินโดนีเซีย มีรูปร่างใหญ่โตและมีน้ำลายที่มีพิษ
- เป็นกิ้งก่าที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก พบได้ที่ประเทศอินโดนีเซีย มีรูปร่างใหญ่โตและมีน้ำลายที่มีพิษ
- กิ้งก่าบิน (Flying Dragon – Draco):
- เป็นกิ้งก่าขนาดเล็กที่สามารถ ร่อน จากต้นไม้ต้นหนึ่งไปยังอีกต้นหนึ่งได้ โดยใช้แผ่นหนังที่อยู่ขนาบข้างลำตัว (คล้ายปีก) ในการกางร่ม
- มังกรเครา (B):
- เป็นกิ้งก่าที่ได้รับความนิยมในการเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง มีลักษณะเด่นคือเกล็ดแข็งคล้ายหนามบริเวณคอและคางที่สามารถกางออกได้เมื่อตกใจหรือข่มขู่
- มังกรทะเลใบไม้ (Leafy Seadragon):
- เป็นญาติใกล้ชิดกับม้าน้ำ มีอวัยวะที่ยื่นออกมาคล้ายใบไม้ตามลำตัว ช่วยในการพรางตัวในทะเล
- เป็นญาติใกล้ชิดกับม้าน้ำ มีอวัยวะที่ยื่นออกมาคล้ายใบไม้ตามลำตัว ช่วยในการพรางตัวในทะเล
- กิ้งก่าอาร์มาดิลโล (Armadillo Girdled Lizard):
- กิ้งก่าที่รูปร่างคล้ายมังกรตัวเล็ก ๆ อาศัยอยู่ในแอฟริกาใต้ มีเกล็ดแข็งหนาคล้ายเกราะ
สัตว์ในจำพวก “มังกร” จึงเป็นคำที่ครอบคลุมทั้งสิ่งมีชีวิตในจินตนาการที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรม และสัตว์จริงในธรรมชาติที่มีรูปลักษณ์โดดเด่นน่าประทับใจนั่นเองครับ